Czy zauważyłeś drobne, jasne plamki na liściach swojej rośliny konopi? Jeśli tak, bardzo możliwe, że masz do czynienia z wciornastkami – drobnymi, skrzydlatymi owadami, które mogą również skakać z jednej gałęzi na drugą. Choć niewielkie, stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia roślin. Wciornastki to powszechny szkodnik w uprawach konopi, który nie tylko osłabia rośliny, ale również może przenosić wirusy i choroby, wpływające negatywnie na plony. W tym artykule wyjaśniamy, jak skutecznie zapobiegać ich pojawieniu się oraz jak je całkowicie usunąć, aby zagwarantować sobie zdrową i obfitą uprawę.
Czym są wciornastki?
Wciornastki to niewielkie owady należące do rzędu wciornastków (Thysanoptera). Ich długość zwykle waha się od 1 do 2 mm, choć niektóre mogą osiągać nawet 6 mm. Obecnie opisano ponad 5600 gatunków wciornastków, z których kilka często występuje na konopiach. Najbardziej znany to Frankliniella occidentalis, który pojawił się w Hiszpanii (Almería) w 1986 roku, przywleczony z Kalifornii – początkowo jako szkodnik upraw pomidora. Kolejnym powszechnym gatunkiem jest Thrips tabaci, znany również jako wciornastek tytoniowiec lub cebulowy.
Wciornastki a konopie
W przeciwieństwie do bardziej destrukcyjnych szkodników – takich jak gąsienice czy pleśń – wciornastki rzadko prowadzą do całkowitego zniszczenia uprawy. Jednak ich obecność znacząco obniża zarówno ilość, jak i jakość zbiorów. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie objawów i szybka reakcja.
Jak rozpoznać inwazję wciornastków?
Wciornastki są dość łatwe do wykrycia. Jeśli delikatnie poruszysz rośliną, zobaczysz małe owady skaczące lub przelatujące z jednej części rośliny na drugą. Zazwyczaj skupiają się one w górnych partiach roślin, szczególnie na wierzchołkach łodyg i górnych liściach. Mogą mieć różne ubarwienie – białe, szare, żółte, czerwone, a nawet brązowe.
Nie produkują one spadzi (czyli lepkiej cieczy charakterystycznej dla np. mszyc czy mączlików), co ułatwia ich identyfikację. Ślady po żerowaniu przypominają nieregularne, jasne plamki, zazwyczaj wzdłuż krawędzi liści. Dodatkowo ich odchody mają postać czarnych kropek. W przeciwieństwie do przędziorków, które gryzą całe liście, czy mszyc i mączlików, które skupiają się wokół nerwów liściowych, wciornastki preferują obrzeża blaszki liściowej.
Cykl życia wciornastków
Wciornastki pojawiają się zwykle wiosną, gdy temperatura przekracza 15°C i nie przekracza 36°C. W uprawach indoor, gdzie temperatura pozostaje stabilna (zwykle 20–25°C), mogą występować przez cały rok.
Ich cykl rozwojowy składa się z kilku etapów:
• Jajo: składane bezpośrednio w tkance roślinnej, mają długość ok. 150–250 mikronów i wykluwają się po 3–5 dniach.
• Larwa: najpierw jasnoszara, z czasem ciemnieje. Przez ok. 8 dni aktywnie żeruje na liściach.
• Poczwarka (pre-nimfa i nimfa): przenosi się do podłoża, nie żeruje, ten etap trwa 4–5 dni.
• Dorosły owad: powraca na roślinę, by się rozmnażać. Samce żyją 30–50 dni, a samice nawet 75. Thrips tabaci żyje krócej – 20–25 dni.
Warto wiedzieć, że wciornastki rozmnażają się zarówno płciowo, jak i partenogenetycznie, czyli bez udziału samca. Samica może złożyć od 30 do 300 jaj – zależnie od gatunku, temperatury i wilgotności powietrza.
Szkody powodowane przez wciornastki
Największe szkody wyrządzają larwy, które wysysają soki z liści, osłabiając roślinę. W fazie wzrostu prowadzi to do zahamowania rozwoju, a w fazie kwitnienia – do opóźnienia procesu i redukcji ilości kwiatów. Wciornastki wprowadzają do roślin toksyny i mogą przenosić choroby wirusowe. Obecność tych owadów powoduje także stres abiotyczny, który negatywnie wpływa na całą uprawę.
Jak zapobiegać wciornastkom w uprawie konopi?
Lepiej zapobiegać niż leczyć – ta zasada sprawdza się także w ochronie przed wciornastkami. Oto skuteczne strategie profilaktyczne:
• Unikaj nadmiaru azotu, który przyciąga wciornastki. Może on pochodzić z przenawożenia lub zbyt bogatego podłoża.
• Wspieraj obecność naturalnych wrogów wciornastków, unikając stosowania ogólnych insektycydów.
• Umieść niebieskie tablice lepowe w pobliżu uprawy – przyciągają dorosłe osobniki i pomagają w monitoringu.
• Stosuj środki ochronne jak Cannacure czy Leaf Coat, które tworzą barierę ochronną na powierzchni liści.
• Dbaj o higienę uprawy: do growroomu nie wchodź w ubraniach z zewnątrz.
• Regularnie przeglądaj liście pod kątem jaj, odchodów i uszkodzeń.
• Upewnij się, że kompost i obornik, których używasz, są dobrze przefermentowane i wolne od szkodników.
• Zastosuj produkty zawierające krzem, np. Silicate czy Urtimax, które wzmacniają tkanki roślin.
• Warto sięgnąć po olejek neem – działa odstraszająco na wciornastki i nie szkodzi pożytecznym owadom. Można go stosować dolistnie (1–2 ml/l) lub w podlewaniu, zawsze zgodnie z zaleceniami producenta.
Jak zwalczyć wciornastki w fazie wzrostu?
Jeśli zauważyłeś objawy inwazji wciornastków, reaguj natychmiast. W fazie wzrostu możesz zastosować zarówno środki biologiczne, jak i chemiczne:
Środki biologiczne:
• Zastosuj preparaty na bazie pyretryn (np. Spruzit – zawiera również olej rzepakowy, który niszczy jaja). Dobrym rozwiązaniem jest połączenie tego z opryskiem neemowym. • Wzmocnienie odporności roślin, np. przez Bac Plant Vitality Plus czy Cinaprot, pozwala przyspieszyć regenerację.
Środki chemiczne:
• W przypadku uprawy indoor warto przeprowadzić pełną dezynsekcję przed kolejnym cyklem, np. za pomocą Solfac Automatic Forte – automatycznego oprysku eliminującego owady w całym pomieszczeniu.
Jak zwalczyć wciornastki w fazie kwitnienia?
W czasie kwitnienia stosowanie chemii jest ryzykowne – związki mogą pozostać w kwiatach. Dlatego wybieraj tylko środki biologiczne lub naturalnych wrogów:
• Opryskuj rośliny środkiem Spruzit na przemian z mydłem potasowym (Mobet).
• Codziennie przeglądaj liście – szczególnie spód – i usuwaj jaja i larwy za pomocą wacika nasączonego preparatem.
• Zmniejszenie wilgotności powietrza do ok. 40% utrudnia rozwój jaj.
Naturalni wrogowie wciornastków
W przyrodzie wciornastki mają wielu przeciwników:
• Amblyseius cucumeris – roztocz zjadający jaja i larwy wciornastków.
• Orius laevigatus – drapieżny pluskwiak, który również zwalcza mszyce.
• Amblyseius swirskii – skuteczny wobec larw wciornastków i mączlików.
• Macrolophus caliginosus – drapieżnik polujący na dorosłe wciornastki.
• W przypadku upraw balkonowych czy outdoorowych warto wspierać naturalne owady lokalne, które są już przystosowane do danego środowiska.
Podsumowanie
Wciornastki nie muszą oznaczać końca uprawy. Kluczowe jest szybkie działanie i konsekwencja. Dbaj o czystość growroomu, stosuj profilaktykę, wzmacniaj odporność roślin i reaguj natychmiast na pierwsze oznaki.
